| De maatschappelijke waarde van erfgoed
Erfgoed is meer dan de som van relicten uit vervlogen tijden. Erfgoed
is vooral een levend geheel van bakens in een duurzame leefomgeving,
bouwstenen voor een kwaliteitsvol leven. Erfgoed en leefomgeving
zijn verweven. Zij bestaan steeds in verhouding tot de mens. Het
is de mens die er betekenis aan verleent én ontleent. Erfgoed
bepaalt daarom mee onze identiteit en ons welzijn.
Maar, hoe dan ook, erfgoed en leefomgeving zijn veranderlijke gegevens.
Hierin spelen verschillende factoren een rol: economische, sociale,
demografische, culturele en ecologische. Verschillende belangengroepen
staan daarin soms lijnrecht tegenover elkaar. De ruimte en de behoeften
moeten duurzaam worden beheerd. Veranderingsprocessen moeten daarom
bij voorkeur gestuurd worden door alle actoren, in samenwerking.
Het kan!
De kaderconventie van de Raad van Europa over de bijdrage van cultureel
erfgoed aan de samenleving, kortweg de Conventie van Faro (27 oktober
2005), stipuleert dat cultureel erfgoed een mensenrecht is. De conventie
roept op rekening te houden met het specifieke karakter en de belangen
van cultureel erfgoed bij het uittekenen van economische beleid.
De Conventie lanceert daartoe het begrip ‘erfgoedgemeenschap’,
dat is elke groep mensen met een gedeeld belang in (het behoud)
van een bepaald erfgoed. In Nederland zijn er reeds 200 lokale agrarische
natuurverenigingen waar landbouwers, plattelandbewoners, natuurverenigingen,
bedrijven en jagers spontaan samenwerken (Landgenoten, winter 2006).
In Nederland is er sinds de Belvedere-nota van 1999 een geïntegreerd
beleid rond natuur- en cultuurhistorisch erfgoed en ruimtelijke
planning (www.belvedere.nu).
Afbraakpolitiek in Doel
Een verdere uitbreiding van de haven op de linkerscheldeoever is
economisch niet haalbaar. Doel is juridisch én in de feiten
nog steeds een dorp met eigenaars en huurders. Sinds de schorsing
van de 2de Gewestplanwijziging van Doel door het Arrest van de Raad
van State van 30 juli 2002 is Doel en omgeving nog steeds woon-
en landbouwgebied, zoals vastgelegd door het Gewestplan van 7 november
1978.
De Maatschappij voor het Grond- en Industrialisatiebeleid van het
Linkerscheldeoevergebied en de Vlaamse landmaatschappij hebben na
de verwerving van de woningen en hoeven te Doel en omgeving er alles
aan gedaan om die gebouwen vrij te geven voor verval en plundering,
waarna besloten werd een groot gedeelte van het bouwkundig patrimonium
af te breken. Het gevolg van dit alles is dat een derde van alle
woningen te Doel die in der ‘minne’ aangekocht zijn
door het Vlaams gewest, met de grond gelijk zijn gemaakt.
Erfgoed in Doel
In de Inventaris van het bouwkundig erfgoed van Oost-Vlaanderen
zijn 60 gebouwen opgenomen die bedreigd worden met afbraak. Reeds
14 van deze gebouwen zijn gesloopt. Erfgoed in Doel beperkt zich
niet alleen tot deze gebouwen. De samenhang van cultureel, landbouw-
en natuurhistorisch erfgoed is de grootste troef van Doel. Het dorp
is de enige poldersite die ons land rijk is. De structuur van het
dorp volgt nog het dambordplan van bij de aanleg aan het begin van
de 17de eeuw. Het 17de eeuwse Hooghuis is een beschermd monument,
zoals ook de molen op de Scheldedijk, de oudste stenen molen van
het land (1611). De kerk werd nog maar enkele jaren terug gedeeltelijk
gerestaureerd. Het orgel van de kerk is een beschermd monument.
Typisch zijn ook de haven van Doel, de Scheldedijk, de polder van
Doel, Ouden Doel, Prosperpolder, de talrijke monumentale hoeven
en de aanwezigheid van Rubens en zijn schoonvader Jan Brant in Doel
en de polder. Tot ver in de 18de eeuw was Doel een eiland in de
geïnundeerde landen rondom. Daaraan herinneren nu nog slechts
het Schor den Ouden Doel en het Verdronken Land van Saeftinghe ten
noorden van Doel. Gedurende honderden jaren was Doel een politiek
en religieus curiosum. Er zijn tijden geweest dat men niet wist
wie het toeviel: de Staatse Nederlanden of de Spaanse (later de
Oostenrijkse). De polder van Doel vormt één van de
rijkste landbouwgronden van Europa. Samen met Schelde en schorren
is de polder een Europees vogelhabitatgebied van betekenis. Het
dorp en de polder herbergen daarnaast één van de grootste
populaties huis- en boerenzwaluwen, cultuurvogels bij uitstek. Doel
heeft een bewogen oorlogsgeschiedenis: de Tachtigjarige oorlog,
de Oostenrijkse tijd, de Napoleontische tijd, de Belgische omwenteling
van 1830, WOI en WOII hebben hun sporen achtergelaten in het dorp,
maar Doel en Doelpolder hebben alle watersnood- en oorlogsrampen
overleefd.
Erfgoedgemeenschap Doel: een programma
Het gaat hier niet alleen over een verzameling gebouwen, maar om
een dorp, een leefgemeenschap van mensen. Samen vormen de nieuwe
en oude bewoners, de tienduizenden bezoekers en vrienden van Doel
en de polders een erfgoedgemeenschap van belang waarmee volgens
de Conventie van Faro omzichtig moet worden omgesprongen. De erfgoedgemeenschap
Doel en polders is een internationale gemeenschap - iedereen kan
toetreden - die reflecteert, ageert en streeft naar een partnerschap
met de overheid/overheden om de toekomst van de Linkerscheldeoever
veilig te stellen voor volgende generaties. De erfgoedgemeenschap
van Doel en de polders streeft naar een beleid waar duurzaamheid
en levenskwaliteit vooropstaan.
Dit vergt een stopzetting van de afbraakwerken en het opmaken van
een biografie van de streek, waarin alle synergieën en tegenstellingen
zijn opgenomen en waaruit een duurzame ontwikkelingsplan moet groeien
waarmee alle betrokkenen zich kunnen identificeren. De EGD&P
heeft op 30 januari 2009 een eerste aanzet gedaan met het document
‘de Hub Doel-Lillo’.
Registreer je als ondertekenaar van het memorandum
* De persoonsgegevens worden beschermd door
de wet van 8 december 1992 m.b.t. de bescherming van de persoonlijke
levenssfeer (privacy). E-mailadressen worden niet publiek gemaakt
en slechts bewaard voor eigen communicatie. Andere gegevens kunnen
worden gepubliceerd volgens de opgegeven keuze.
|
